Զուգահեռները թողնում եմ ձեզ

1896 թ․ Կովկասի կառավարչապետ նշանակվեց իշխան, գեներալ-ադյուտանտ Գրիգորի Գոլիցինը՝ լուսանկարում պատկերվածը։ Սա ակնհայտ հայատյաց էր, որը բացեիբաց հռչակեց․ «Այնպես կանեմ, որ միակ հայի խրտվիլակը մնա Թիֆլիսի թանգարանում»։

Ձգտելով իրականացնել իր հակահայ քաղաքականությունը, նա փորձեց հակադրություններ սերմանել ազգամիջյան, ի մասնավորի դարեր շարունակ միմյանց հետ համակից ապրած հայերի ու վրացիների, փոխհարաբերություններում։

Ստանալով ցարի հավանությունը, նա 1903 թ․ հունիսին հրապարակեց հայ եկեղեցու գույքի, ունեցվածքի բռնագրավման մասին օրենքը։ Ըստ էության, պետական օրենսդրական ակտով փորձ արվեց վերացնել հայ ժողովրդի գոյատևման հիմքը՝ Հայ Առաքելական եկեղեցին, և արևելահայությունն առհասարակ՝ «գլխատելով» այն։ Բռնագրավվեցին եկեղեցապատկան կալվածքները, հասութաբեր հաստատությունները, շարժական և անշարժ գույքը, իսկ կանխիկ գումարը կազմեց 1 մլն 775 հազար ռուբլի։

Ժողովուրդը, բնականաբար, ոտքի ելավ, ըմբոստացավ, տեղի ունեցան համատարած ընդհարումներ ոստիկանության ու զորքերի հետ, որոնց զոհ գնացին բազմաթիվ հայորդիներ։ Իսկ Հնչակյան կուսակցության երեք անդամներ 1903 թ․ հոկտեմբերի 13-ին մահափորձ իրականացրին Գոլիցինի դեմ, ինչի հետևանքով նա վիրավորում ստացավ, ստիպված հեռացավ Կովկասից, ու տխրահռչակ օրենքը 1905-ին վերացրեց ցարը։

Գոլիցինի խոսափողն էր «Кавказ» պաշտոնաթերթի անսպեռ խմբագիր Վ․ Վելիչկոն, որը պարբերաբար հանդես էր գալիս Ա․ Մանթաշյանցի դեմ նողկալի հրապարակումներով և նրան անվանում «բարեգործության ախտով տառապող» անձնավորություն։

------------

Կհամարձակվեմ ասել, որ ես հիմնովին, ամբողջովին ուսումնասիրել եմ հայոց բարեգործության պատմությունը և ամենայն պատասխանատվությամբ կարող եմ պնդել, որ հայոց բարերարության գագաթը Ալեքսանդր Մանթաշյանցն է, որի հետ կարող է համեմատվել միայն Սամվել Կարապետյանը։

Խաչատուր ԴԱԴԱՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Սամվել Կարապետյան․ վերընթաց
• Խրիմյան Հայրիկն ու Թոմաս Էդիսոնը
• Ահարոնյանն ու Ռոմանոսը
• Առաքինություն
• Տերը զորություն տա նրան և հանուն արդարության կալանավորված մյուսներին
• Հայերը Մեքսիկայում
• «Հայերի մեջ առաջին գեներալն էիր, այնինչ ռուսաց մեջ քո նման շատերը կան»
• ՈՒ․ Սարոյեան իր մասին
• Տուժեց նաև Սբ Գևորգ հայոց եկեղեցին
• Սամվել Կարապետյանը՝ Ռուսական ՈՒղղափառ Եկեղեցու (ՌՈՒԵ) բարերար
• Հուդաներ և անաստվածներ
• Եկեղեցու բռնազավթման փորձը
• Նոր մեդալ
• Անհրաժեշտության դեպքում կարող եք կապ հաստատել
• Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու պատվար Ալեքսանդր Մանթաշյանց
• «Սեպտեմբերյան առավոտ»
• Դժբախտ հեծյալը
• Չարիքներէն փոքրագոյնը
• Բէհբուտ խան Ջիվանշիրի ահաբեկումը
• Հայոց ցեղասպանություն-110

Մեկնաբանություններ